Rola logopedy w terapii osób z chorobą Alzheimera
Demencja, a choroba Alzheimera
Co 3 sekundy na świecie pojawia się nowe rozpoznanie demencji – choroby mózgu, której charakterystyczną cechą są zaburzenia funkcji poznawczych m.in.: pamięci, myślenia, orientacji, mówienia, czy liczenia. Około 60-65% osób z demencją (otępieniem), to osoby z chorobą Alzheimera, którą w Polsce dotyka rocznie około 360–470 tysięcy, a jedynie 18-20% pacjentów ma postawioną diagnozę.
Charakterystyka choroby – co warto wiedzieć?
Choroba Alzheimera jest jedną z najczęściej występujących przewlekłych chorób neurodegeneracyjnych, co oznacza, że w jej przebiegu dochodzi do stopniowego wyniszczania komórek układu nerwowego w mózgu. Na wystąpienie i przebieg choroby ma wpływ wiele czynników, jak np.: wiek (najczęściej dotyczy osoby po 65 roku życia), styl życia, dieta, czasem także predyspozycje genetyczne. Choroba Alzheimera rozwija się stopniowo, a jej pierwsze objawy mogą być łagodne, dlatego warto mieć świadomość, jakie są objawy kliniczne mogące być sygnałem alarmowym:
zaniki pamięci (trudności z odnajdywaniem rzeczy, czy słów- niekończenie zdań, długie pauzy pomiędzy słowami, częste zastanawianie się „co ja miałem powiedzieć?”)
trudności z koncentracją i podejmowaniem prostych decyzji
dezorientacja w czasie i miejscu (m.in. gubienie się w znanych dotąd miejscach)
nagłe zmiany nastroju (apatia, obojętność, drażliwość, depresja)
trudności z rozumieniem mowy, częste gubienie wątku rozmowy, czy używanie nieadekwatnych słów, brak logiczności wypowiedzi
problemy z odnajdywaniem się w danej sytuacji (np. w rozmowie)
częste błędy w liczeniu i sprawności umysłowej
W celu diagnostyki danych objawów należy udać się do lekarza rodzinnego, który może skierować pacjenta do neurologa, który stawia ewentualne rozpoznanie choroby i prowadzi leczenie. Część z powyższych objawów świadczy nie tylko o trudnościach neurologicznych, ale także logopedycznych, których terapią zajmuje się logopeda/neurologopeda.
Rola logopedy w terapii osób z chorobą Alzheimera
Diagnozowanie:
Pierwszym etapem pracy pacjenta z logopedą będzie dokładne przyglądnięcie się obecnym objawom. Logopeda po zebraniu szczegółowego wywiadu, przeanalizowaniu wyników badań specjalistycznych (np. badania psychologiczne, czy neuroobrazowe, w tym rezonans magnetyczny) z pacjentem (czasem także jego rodziną) oceni sprawności językowe i komunikacyjne pacjenta, w tym:
rozumienie mowy
produkcję mowy (m.in. słownictwo, formułowanie wypowiedzi, opowiadanie, mowę dialogową)
czytanie, pisanie, liczenie
Terapia logopedyczna
W zależności od nasilenia objawów i fazy choroby może spełniać różne cele, między innymi:
wyrównanie deficytów językowych
usprawnienie funkcjonowania pacjenta w otoczeniu poprzez pracę nad optymalnym sposobem komunikacji z najbliższymi
w fazie zaawansowanej- podtrzymanie dotychczasowych umiejętności komunikacyjnych, działanie na rzecz nie tyle rozwijania, co profilaktyki dalszego pogarszania się sprawności językowych i komunikacyjnych
W jaki sposób logopeda pracuje z pacjentem nad powyższymi umiejętnościami?
stymulowanie zachować językowych w kontaktach społecznych (ćwiczenie komunikacji w różnych sytuacjach i kontekstach, aby pacjent mógł lepiej radzić sobie w różnym środowisku)
budowanie relacji z pacjentem i wzbudzanie motywacji do pracy (chęć do terapii, to podstawa dobrej współpracy!)
edukację środowiska, udzielanie wskazówek na temat opieki, zasad komunikacji z osobą chorą (rola opiekunów/ osób najbliższych w terapii osoby z chorobą Alzheimera jest niezwykle ważna, pozwala na ćwiczenie i podtrzymywanie kontaktów w różnych, codziennym sytuacjach i co najważniejsze- realizuje potrzeby emocjonalne pacjenta)
budowanie bogatego środowiska- wskazywanie i uczenie różnych form pracy (w gabinecie, pracy własnej, czy z rodziną) nad stymulacją poznawczą mózgu, która pozwala na dłuższe pozostawanie w dobrym funkcjonowaniu umysłowym. Takie ćwiczenia, to czasem najprostsze rozwiązania, jak np.: układanie puzzli, nauka nowej umiejętności, czytanie książek, gry planszowe, czy rozwiązywanie krzyżówek- każda forma zmuszająca nas do myślenia będzie wspaniała 😊
Literatura:
Alzheimer’s Association, Alzheimer’s disease facts and figures special report, “Alzheimers Dement” 2024; 20 (5).
Biechowska D., Orłowska E. Neuropsychologiczna charakterystyka wybranych zespołów otępiennych, „Polski Przegląd Neurologiczny”, 2012, tom 8, nr 2 (2012), s. 70.
Domagała A.: Postępowanie logopedyczne w przypadku zaburzeń mowy w otępieniu alzheimerowskim [w:] Standardy postępowania logopedycznego, red. Grabias S. (i in.), Lublin, 2015.
